مطالعه مقطعی چیست؟ [ انواع مطالعات مقطعی ، طولی ، عرضی ]

مطالعه مقطعی چیست؟ و انواع مطالعات مقطعی کدامند؟ همانظور که از اسمشان پیداست، مطالعه مقطعی یا cross sectional study مطالعاتی هستند که در یک مقطع مشخص و محدود از زمان انجام می گیرند و به اصطلاح یک snapshot یا عکس لحظه ای از آن نقطه زمانیست.
برای اینکه بهتر متوجه شوید مطالعه مقطعی چیست، پیشنهاد می کنیم دوره آفلاین انواع مطالعات پژوهشی در علوم پزشکی را از وامو تهیه کنید.

بنابراین در مطالعه مقطعی ما با یک محدوده زمانی مشخص سرو کار داریم که معمولا کوتاه است. به عنوان مثال در عنوان موضوع تحقیقاتی خود می گوییم که می خواهیم در بازه زمانی بهار و تابستان ۱۴۰۱، ببینیم از بین بیمارانی که در بخش عفونی بیمارستان آموزشی ما بستری شده اند چه تعداد و به چه علت فوت شده اند. در این مطالعه مقطعی هر فرد یکبار و با یک هدف یا endpoint مورد بررسی قرار می گیرد.

انواع مطالعات مقطعی چیست؟

همانطور که قبلا در مطلب نگاهی سریع به انواع مطالعات اپیدمیولوژیک در بلاگ وامو توضیح داده ایم، مطالعات مقطعی در زیرشاخه مطالعات مشاهده ای قرار داشته و هم به صورت توصیفی قابل انجام است و هم به صورت تحلیلی.
یعنی دو دسته اصلی در انواع مطالعات مقطعی داریم:

۱-مطالعات مقطعی توصیفی یا descriptive study:

در این دسته از انواع مطالعات مقطعی، محقق تنها به بررسی و گزارش رویدادی مانند شیوع یک بیماری می پردازد و یکسری عوامل همراه یا عوامل خطر (risk factors) را بررسی می کند.

۲-مطالعات مقطعی تحلیلی یا analytical study:

در مطالعات مقطعی تحلیلی، محقق بسته به هدفی که از انجام مطالعه دارد به بررسی ارتباط بین متغییرها نیز می پردازد هرچند به دلیل همزمانی اندازه گیری مواجهه و پیامد، رابطه بدست آمده نمی تواند تقدم و تاخر را نشان دهد و تنها می تواند بگوید کدام متغییرها احتمالا با پیامد رخ داده ارتباط(relationship) یا همراهی (association) دارند.

مطالعه عرضی چیست ؟

مطالعه عرضی معمولا به همان مطالعه مقطعی گفته می شود. منظور این است که این نوع مطالعه در یک محدوده زمانی کوتاه و مشخص اجرا و داده های آن جمع آوری می شوند.

به مطالعات مقطعی، مطالعات شیوع نیز گفته می شود زیرا شیوع یا توزیع فراوانی بیماریها یا عوامل خطر را اندازه گیری می کنند.

مطالعه طولی چیست؟

در مقابل مطالعه مقطعی، مطالعه طولی یا longitudinal study قرار دارد. این نوع مطالعه همانطور که از اسمش پیداست، مطالعه ای است که در طول زمان انجام می شود مانند مطالعه کوهورت یا همگروهی که در طی مدت زمانی معمولا طولانی، روی یک گروه خاص از افراد انجام می شود. برای اینکه بیشتر با مطالعه کوهورت آشنا شوید، به مطلب مطالعه کوهورت چیست مراجعه نمایید.

مثال برای مطالعه مقطعی:

برای مطالعه مقطعی، مثالهای زیادی می توان آورد. در اینجا چندمثال را باهم مرور می کنیم:
در دوران پاندمی کووید-۱۹، کشورهای مختلف دست به انجام مطالعات مقطعی زیادی زدند تا بتوانند در مورد تظاهرات بالینی بیماران مبتلا چیزهای بیشتری بدانند. بنابراین مطالعاتی تحت عنوان: بررسی اپیدمیولوژیک تظاهرات بالینی، آزمایشگاهی و تصویربرداری در بیماران مبتلا به کووید-۱۹ در سرتاسر دنیا انجام شده و نتایج آنها نیز منتشر شده است.

دومین مثال برای مطالعه مقطعی :

بررسی پیامد بارداری در زنان باردار مبتلا به کووید-۱۹ مراجعه کننده به بیمارستان آموزشی…..طی زمستان ۱۴۰۱
در این مطالعه محقق نوزاد هر زن بارداری را که برای زایمان به این بیمارستان مراجعه می کند و نیز وضعیت مادر را هنگام زایمان بررسی می کند و از آنها در مورد ابتلا به کووید-۱۹ در دوران بارداری می پرسد یا پرونده و نتیجه آزمایش PCR آنها را بررسی می کند.

سپس بین نتایج بارداری مانند زایمان پره ترم، پارگی یا عفونت کیسه آب، دفع مکونیوم، نمره آپگار و متغییرهایی از این قبیل با سابقه ابتلای مادر به کووید-۱۹ دنبال ارتباطاتی می گردد که گمان می رود (بنابر نتایج مطالعات قبلی) وجود داشته باشد.

انواع مطالعات مقطعی برای دانشجویانی که نیاز به ارائه پایان نامه دارند نیز بسیار مناسبند. چرا؟ باهم مزایای این نوع مطالعات را مرور کنیم.

مزایای مطالعه مقطعی چیست؟

۱- مطالعه مقطعی برای دانشجویان یا محققان تازه کار بسیار مناسبند زیرا پیچیدگی طراحی و اجرای چندانی نداشته و به راحتی برای هر کسی که تازه وارد دنیای پژوهش شده نیز قابل انجام است.

۲-انواع مطالعات مقطعی در زمان کمتر و با هزینه کمتری قابل انجام هستند.

۳- مطالعه مقطعی از نظر اجرایی بسیار آسانتر از سایر انواع مطالعات هستند. نیاز به تیم کوچکتری داشته و چون مداخله ای هم در آنها انجام نمی شود، با یک تیم غیرحرفه ای هم می توان آن را اجرا کرد.

وجود این مزایای مطالعه مقطعی، آن را تبدیل به مطالعه ای محبوب و پر اقبال نموده است.

معایب مطالعه مقطعی

معایب مطالعه مقطعی چیست؟ حال که با مزایای مطالعه مقطعی آشنا شدیدی در ادامه با ما باشید تا درمورد معایب مطالعه مقطعی هم صحبت کنیم .

۱-از جمله معایب مطالعه مقطعی چه به صورت توصیفی و چه به صورت تحلیلی، این است که قادر به ارزیابی رابطه بین علت و معلول نیست بلکه فقط آنچه مشاهده می شود گزارش می شود. یعنی فقط همراهی یکسری از متغییرها با همدیگر نشان داده می شود نه چیزی بیشتر.

۲-انواع مطالعات مقطعی در بیماریهای مزمن یا بیماری هایی با سیر طولانی و یا بیماری های نادر، ممکن است کاربردی نداشته باشند و بیشتر باعث خطای محقق شوند. زیرا در این بیماریها بروز مهمتر از شیوع است.

فرق مطالعه مقطعی (عرضی) و طولی چیست؟

مطالعه مقطعی یا عرضی به طور همزمان پیامد و مواجهه را در یک جمعیت مشاهده کرده و گزارش می کند بنابراین تنها می تواند وجود یا همراهی یکسری از متغییرها را به ما نشان دهد. اما مطالعه طولی مانند مطالعه کوهورت یا همگروهی ، پیامد را مدتی بعد از مواجهه افراد مورد مطالعه بررسی کرده و در نتیجه می تواند یک رابطه علت و معلولی را در بین متغییرها نشان دهد. با شناخت بهتر فرق مطالعه مقطعی (عرضی) و طولی می توان طراحی و اجرای مطالعه موردنظر را با توجه به هدف محقق از انجام مطالعه، بهتر برنامه ریزی کرد.