مطالعه پایلوت چیست؟ یک مشت نمونه یک خروار
شاید اسم مطالعه پایلوت یا مطالعه مقدماتی یا آزمایشی (pilot study) به گوشتان خورده باشد. اما مطالعه پایلوت چیست؟ برای اینکه بهتر به معنا و مفهوم این نوع مطالعه پی ببریم، ابتدا باید بگوییم که معنای لغوی کلمه پایلوت در انگلیسی به معنای خلبان، راهنما یا رهبر است. یعنی کسی که یک وسیله یا یک عده ای را رهبری و راهنمایی می کند. پس مطالعه پایلوت به معنای مطالعه ای است که راهنما یا راهبری برای سایر مطالعات می باشد.
اما این کلمه در مطالعات علوم زیستی و پزشکی به چه معنایی به کار می رود و کاربردش دقیقا چیست؟ مطالعه پایلوت یا مقدماتی یا آزمایشی (pilot study) معمولا مطالعه ای کوچک است با حجم نمونه محدود که برای آزمودن پروتکل یک مطالعه، بررسی ابزار جمع آوری داده ها، ارزیابی استراتژی ورود افراد به مطالعه (نمونه گیری)، و سایر تکنیکهای تحقیقاتی استفاده می شود تا تیم تحقیقاتی برای انجام یک مطالعه بزرگتر آماده شود. به عنوان مثال در یک مطالعه کوهورت که بزرگترین انواع مطالعات در علوم پزشکی را در بین انواع مطالعات علوم زیست پزشکی تشکیل داده و نتایج آن بستر مناسبی برای سایر مطالعات فراهم می آورند، قبل از شروع مطالعه اصلی و بعد از اینکه یک پروتکل اولیه برای اجرای کار نوشته و تهیه شد، مطالعه پایلوت اجرا می شود. در طی اجرای مطالعه پایلوت، محققان تک به تک مراحل مطالعه اصلی خود را در مقیاسی کوچکتر پیاده و اجرا می کنند. در ادامه به بررسی اهداف مطالعه پایلوت و مراحل آن می پردازیم.
یک مطالعه پایلوت می تواند به دلایل مختلفی توسط یک تیم تحقیقاتی طراحی و اجرا شود. در این قسمت ۸ مورد از مهمترین و شایعترین اهداف موردنظر برای اجرای یک مطالعه پایلوت یا آزمایشی را توضیح می دهیم. هرکدام از این اهداف خود دارای شرایط و اصولی هستند که در صورت رعایت آنها مطالعه پایلوت قابل قبول محسوب می شود. در برخی موارد بعد از اجرای مطالعه آزمایشی، محققین به این نتیجه می رسند که ابزار یا روشهای اجرای کار باید تغییر کنند تا مطالعه قابل اجرا و نتایج آن قابل پذیرش باشند.
در این پست از بلاگ وامو، ۸ هدف اصلی از اجرای یک مطالعه پایلوت را بررسی میکنیم.
۱) شناسایی مشکلات بالقوه در ابزار تحقیق و یا پروتکل تحقیقاتی:
فرض کنید می خواهید مطالعه ای با حجم نمونه ای بزرگ (مثل مطالعه کوهورت یا مطالعه کارآزمایی بالینی) در یک جمعیت بزرگ اجرا کنید. پروتکل کار را هم تهیه کرده اید اما اولین بار است که از این روش درمانی یا تشخیصی در این حجم بزرگ استفاده می شود و نگران این هستید که به جواب دلخواه نرسید و یا نگران همکاری و مشارکت افراد مورد بررسی و یا مناسب بودن ابزارهای تحقیق هستید (که می تواند شامل پرسشنامه ها، اندازه گیری های آزمایشگاهی و یا روشهای درمانی و عوارض جانبی آنها باشد). پس بهتر است اول در یک مقیاس کوچکتر این موارد را بررسی کنید تا اگر اشکالی بود بتوان زودتر برطرف کرد.
۲) تعیین حجم نمونه موردنیاز برای مطالعه اصلی:
یکی از اهداف مهم انجام مطالعه پایلوت، این است که برای مطالعه اصلی خود برآوردی از میزان حجم نمونه موردنظر داشته باشیم. به عنوان مثال برای اجرای مطالعات کارآزمایی بالینی که مدنظر دارد تا اثر یک داروی جدید را روی عده ای از بیماران مورد بررسی قرار دهد، ممکن است مطالعه مشابهی از قبل در دسترس نباشد تا بتوان تخمینی از مقدار نمونه موردنظر به دست آورد. بنابراین یک مطالعه پایلوت انجام می شود و براساس نتایج به دست آمده از آن، حجم نمونه نهایی تعیین می گردد. البته برای این کار نیاز است که مطالعه آزمایشی شرایط و اصولی را رعایت کرده باشد از جمله اینکه متد اجرای کار تفاوت اساسی با مطالعه اصلی نداشته باشد، فاصله اجرای مطالعه پایلوت تا مطالعه اصلی زیاد نباشد و نیز از نظر زمانی و مکانی و تمام شرایط مشابه با مطالعه اصلی باشد. در این صورت حتی می توان نمونه هایی که در مطالعه پایلوت استفاده شده اند به حجم نمونه مطالعه اصلی اضافه کرد.
۳) بررسی پایایی و اعتبار ابزارهای جمع آوری اطلاعات:
گاهی محقق در یک مطالعه می خواهد ابزار یا پرسشنامه جدیدی را از نظر پایایی و روایی مورد بررسی قرار دهد که قبل از آن محقق دیگری در کشور از آن استفاده نکرده یا بومی سازی نشده است.
در اینجا نقش مطالعه پایلوت چیست؟ در این مورد، مطالعه پایلوت یا مقدماتی اجرا می شود تا اشکالات مربوط به آن ابزار ابتدا در مقیاسی کوچکتر مورد بررسی قرار بگیرد.
۴) برآورد هزینه و زمان برای اجرای مطالعه اصلی:
در برخی مواقع به خصوص وقتی مطالعه اصلی محقق یک مطالعه بزرگ یا مطالعه کوهورت است، قبل از شروع به اجرا باید مطالعه پایلوت اجرا شود تا محقق و تیم تحقیقاتی برآوردی از میزان هزینه موردنیاز طرح و نیز زمانی که برای اجرای کل کار لازم است به دست آورد.
۵) برآورد میزان موردنیاز نیروی انسانی برای انجام تحقیق:
یکی دیگر از اهداف مطالعه پایلوت این است که برآوردی از میزان نیروی انسانی موردنیاز برای اجرای مطالعه اصلی به دست آید. یعنی مشخص شود که به چند نفر محقق، کارشناس یا دانشجو در تیم تحقیقاتی نیاز است تا تمام مراحلی که در پروتکل در نظر گرفته شده به خوبی و با موفقیت اجرا گردد.
۶) آشنایی محققین تیم تحقیقاتی و همکاران با مراحل انجام پروتکل:
در مواقعی که پروژه ای جدید یا برای اولین بار قرار است اجرا شود، محققان ترجیح می دهند ابتدا یکبار به طور عملی اما در مقیاسی کوچکتر، پروتکل را اجرا کنند تا تیم تحقیقاتی با روال کار آشنا شوند و اشکالات احتمالی پروتکل نیز مورد آزمون قرار بگیرد. در طی اجرای این مطالعه، اشکالات یا محدودیتهایی که ممکن است در هر کدام از مراحل اجرای پروتکل وجود داشته باشد در یک مطالعه آزمایشی مورد بررسی و موشکافی قرار می گیرد تا در زمان اجرای مطالعه اصلی اینگونه موارد پیش نیایند.
۷) تصمیم گیری بهتر برای انتخاب روش اجرای مناسب از بین روشهای مختلف:
بعضی مواقع هم مطالعه پایلوت به این دلیل انجام می شود که با توجه به شرایط موجود، از بین روشهای مختلف اجرای کار (متد و ابزارها) بهترین و عملی ترین روش در دسترس محقق (با توجه به منطقه و امکانات و تسهیلات موجود) انتخاب شود. ممکن است محقق ابتدا ابزار یا متد خاصی را مدنظر داشته باشد اما بعد از اجرای مطالعه پایلوت، متوجه شود که اجرای کار با آن روش مشکل یا حتی در گاهی موارد ناممکن است. بنابراین بعد از اجرای مطالعه آزمایشی محقق ممکن است تصمیم بگیرد که روش یا ابزار مورد استفاده خود را تغییر دهد.
۸) نهایی نمودن روش جمع آوری نمونه:
نهایتا یکی از اهداف اجرای یک مطالعه پایلوت این است که پروتکل اجرای کار، روش اجرا، هزینه ها و زمان موردنیاز، ابزار و روشهای اجرای کار قطعی و نهایی شوند. ممکن است در طی اجرای مطالعه پایلوت، محققان به مواردی برخورد کنند که نهایتا منجر به تغییر استراتژی اجرایی مطالعه و تغییر پروتکل شود. این یکی از مزیتهای این مطالعه است زیرا قبل از اجرای مطالعه اصلی، اشکالات کار در مقیاسی کوچکتر بررسی و رفع خواهد شد تا زمانی که مطالعه اصلی شروع می شود کار با سرعت و موفقیت بیشتری به پیش رود.
بنابراین برای درک صحیح اینکه یک مطالعه پایلوت چیست باید ابتدا با اهداف انجام این نوع مطالعه آشنایی داشته و دلایل انجام آن را بدانیم. در این مطلب به طور خلاصه در مورد ۸ هدف اصلی و معمول تر که محققان براساس آنها یک مطالعه پایلوت را برنامه ریزی و اجرا می کند توضیح دادیم.
1 دیدگاه
اولین نفری باشید که برای این نوشته دیدگاه می نویسد.