ملاحظات اخلاقی در پروپوزال و پژوهش [ نکاتی که باید بدانید! ]

ملاحظات اخلاقی در پروپوزال و پژوهش به مجموعه ای از بایدها و نبایدهای اخلاقی می گویند که پژوهشگر باید در تمام مراحل پژوهش یعنی قبل از شروع به انجام پژوهش، در طول انجام پژوهش و بعد از اتمام پژوهش بداند، ایمان داشته باشد و پایبند باشد. این ملاحظات اخلاقی در پژوهش در قسمتی از طرح پژوهشی تحت عنوان ملاحظات اخلاقی در پژوهش نوشته می شود.

پیشنهاد می کنیم برای اینکه بیشتر در این مورد بدانید به مطلب راهنمای دریافت کد اخلاق و چگونه پروپوزال بنویسیم از بلاگ وامو مراجعه کنید.

از وقتی بچه بودیم همیشه به ما می گفتند “چیزی که برای خودت دوست نداری برای دیگران هم دوست نداشته باش” . حالا هم که به عنوان یک پژوهشگر این مطلب رو می خوانید یادتان باشد که نکته مهم و اساسی در رعایت ملاحظات اخلاقی در پژوهش این است که با دیگران همانطور رفتار کنید که دوست دارید با شما رفتار شود. بسیاری از اصول اخلاقی دیگرکه در ادامه گفته می شوند هم زیر چتر این اصل اخلاقی مهم قرار می گیرند.

در انتهای این مطلب نیز یک نمونه ملاحظات اخلاقی در پژوهش برایتان گذاشته ایم که می توانید ملاحظه بفرمایید.

البته تا سالهای قبل از دهه ۱۹۹۰ (دوران جنگ جهانی دوم) این موضوع خیلی سختگیرانه نبوده اما بعد از اینکه در دادگاههای مختلف از جمله دادگاه نورنبرگ، مطالعات غیراخلاقی آلمانیها بر روی زندانیان و اسرای یهودی در جلوی چشمان وحشت زده همگان برملا شد، این موضوع که محقق در راه علم اجازه ندارد هرکار غیراخلاقی انجام بدهد از سوی همه کشورها و مجامع بین المللی مورد تاکید قرار گرفت. سپس طی نشست های متعدد اصول اولیه اخلاق در پژوهش تصویب و به مرور زمان اصلاحاتی به آن اضافه شد.

چهار اصل مهم در اخلاق پزشکی و ملاحظات اخلاقی در پروپوزال و پژوهش:

این چهار اصل طلایی را خوب به خاطر بسپارید:

۱- احترام به استقلال فردی (respect for autonomy)

۲- رعایت عدالت (Justice)

۳- سود رساندن (Beneficence)

۴- ضرر نرساندن (nonmaleficence)

آیا در مورد ملاحظات اخلاقی در پژوهش دستورالعمل مشخصی وجود دارد که باید بدانیم؟

کمیته اخلاق کشوری ایران، یک دستورالعمل کلی برای رعایت ملاحظات اخلاقی در پژوهش روی آزمودنی های انسانی دارد که شامل ۳۱ بند می شود که در زیر تک به تک آورده شده و درمورد آنها توضیح داده ایم. توجه داشته باشید که هنگام نگارش طرح تحقیقاتی باید در قسمت ملاحظات اخلاقی در پروپوزال به تمام این موارد دقت شود:

بندهای ۱و ۲مربوط به “احترام به استقلال فردی” و “رعایت عدالت”:

در این قسمت اول به ذکر موارد مربوط به اهمیت حفظ سلامت و شان انسانی افراد مورد مطالعه می پردازیم و نقش کمیته اخلاق در پژوهش رو می گوییم. بعد در مورد رضایت آگاهانه و آزادانه صحبت می کنیم. و بعد گروههای آسیب پذیر و چگونگی انجام کار تحقیقاتی روی این افراد رو توضیح می دهیم.

۱. اولین سوالی که یک محقق باید براش جواب مناسبی داشته باشه:

این پژوهش چه تاثیری روی ارتقاي سلامت انسان‌ها دارد؟ آیا شان و کرامت و حقوق آزمودنی های در این هدف محترم شمرده می شود؟ یادمان باشد صرف اجرای یک پژوهش برای اهداف فردی محقق نمی تواند توجیه کننده انجام روی آزمودنیها باشد و همینطور محقق برای اینکه کار پژوهشی خود را اجراکند حق ندارد کرامت انسانی و حقوق فرد بیمار یا آزمودنی را زیرپا بذارد.

۲. چقدر در طول و بعد از اجراي پژوهش به سلامت و ايمني تک تک آزمودني‎ها توجه داریم؟

فردی که مجری اصلی و مسئول اجرای طرح تحقیقاتی است باید از دانش و مهارت لازم برای طراحی و اجرای اون کار برخوردار باشد و همینطور در مورد عوارض جانبی احتمالی کارش فکر و چاره اندیشی کرده باشد. اگر هم در حین کار متوجه آسیبی به سلامت و ایمنی افراد مورد مطالعه شدیم باید سریعا ریشه یابی کرده و علت را برطرف کنیم. پژوهش ما نباید هیچ آسیبی به فرد مورد پژوهش وارد کند.

۳. در مرحله نوشتن طرح پژوهش، چه ملاحظات اخلاقی در پروپوزال مهم است؟

محققی که متعهد به رعایت ملاحظات اخلاقی در پژوهش باشد باید تمام مواردی که ممکن است غیراخلاقی باشند و آسیب رسان باشند را در زمان نوشتن طرح‌نامه (پروپوزال) در نظر بگیرد. کارآزمايي‌هاي باليني یک مرحله مهم دیگر هم دارند: تهیه دستورالعمل (پروتکل) کامل و با جزییات که باید در سامانه های ثبت کارآزمایی بالینی ارائه و ثبت شود.

در قسمت مربوط به ملاحظات اخلاقی در پروپوزال یا دستورالعمل (پروتکل) بايد همه اجزاي ضروري نوشته شوداز جمله:

• بخش ملاحظات اخلاقي در پژوهش موردنظر وچگونگی رعایت اصول رازداری در پژوهش
• بودجه موردنیاز طرح و سازمانها یا افراد حمايت کننده‌ از طرح
• وابستگي‌هاي سازماني مجریان و همکاران
• مواردی که تعارض منافع محسوب می شود مثل مواردی که یکی از همکاران یا مجریان طرح وابستگی سازمانی به شرکت دارویی یا سازمانی دارد که ممکن است روی نتایجش تاثیر بگذارد
• مشوق‌هايی که برای شرکت کنندگان در پژوهش در نظر گرفته می شود
• پيش بيني مواردی که ممکن است افراد مورد پژوهش دچار آسيبی شوند چطور درمان و يا جبران خسارت برایشان انجام می شود

یک نمونه ملاحظات اخلاقی در پژوهش در انتهای این متن گذاشته شده است.

موارد دیگری که باید در قسمت متن ملاحظات اخلاقی در پروپوزال ذکر شوند:

در مواردي که لازم است رضايت‌نامه‌ي آگاهانه به‌صورت کتبي اخذ شود، فرم رضايت‌نامه بايد پيوست شده باشد.

اجراي پژوهش نبايد پيش از تصويب يا تأييد طرح‌نامه از سوي کميته‌ي مستقل اخلاق در پژوهش شروع شود.

برای ورود به دوره پروپوزال نویسی روی تصویر زیر کلیک کنید .

۴. وظیفه کمیته اخلاق در پژوهش چیست؟

کميته‌ي اخلاق در پژوهش علاوه بر اینکه در مرحله اول ارائه طرح نامه یا پروپوزال باید این موارد را بررسي کند، در حین اجرای طرح‌‌ و حتی بعد از اتمام اجرای طرح، مراحل کار را از نظر رعايت ملاحظات اخلاقي در پژوهش با توجه به اصول رازداری در پژوهش مورد پايش قرار می دهند. پژوهشگران موظفند تمام اطلاعات و مدارکي که کميته‌ي اخلاق در پژوهش درخواست می کند، در اختيار شان قرار دهد.

۵. انتخاب افراد مورد مطالعه چطور انجام می شود؟

انتخاب آزمودني‌هاي بالقوه از ميان جمعيت بيماران يا هر گروه جمعيتي ديگر، بايد منصفانه باشد، یعنی باید در تمام جمعيت و کل جامعه، توزيع خطرات يا هزينه‌ها و منافعی که شرکت در پژوهش برای افراد خواهد داشت یکسان و غیر تبعيض‌آميز باشد.

۶. رضایت آگاهانه و آزادانه چیست؟

نکته: کسب رضایت آگاهانه و آزادانه از افراد مورد بررسی یکی از موارد مهمی است که در جهت احترام به استقلال فردی در دستورالعمل اخلاق در پژوهش در نظر گرفته شده و تاکید شده است.

تعریف رضایت آگاهانه و آزادانه چیست؟

یعنی فرد مورد مطالعه باید از نظر ذهنی توانایی فهم درست اهداف پژوهش را داشته باشد، سواد کافی داشته باشد تا مواردی که نوشته شده را بخواند و درک کند. و سپس با اراده آزاد خودش و بدون زور یا اجبار رضایت داشته باشد که وارد مطالعه شود. البته رضایت فرد باعث نمی شود محقق وظیفه ای در قبال آسیبهای احتمالی ناشی از مطالعه به گردنش نباشد. عدم رضایت فرد نباید منجر به محروم شدن وی از ارائه خدمات درمانی و تشخیصی شود.

• كسب رضايت آگاهانه و آزادانه در هر پژوهشي بر روي آزمودني انساني الزامي است. اين رضايت بايد به شكل كتبي و به صورت متن ملاحظات اخلاقی باشد.

_ در مواردي که اخذ رضايت آگاهانه ي کتبي غير ممکن يا قابل صرف نظر باشد چه کار باید کرد؟

پاسخ این است که بايد موضوع با ذکر دلايل به کميته‌ي اخلاق منتقل شود. در صورت تأييد این کميته‌، اخذ رضايت کتبي قابل تعويق يا تبديل به رضايت شفاهي يا ضمني خواهد بود. این موضوع حتما باید در قسمت ملاحظات اخلاقی در پروپوزال ذکر شود.

_ آیا واقعا رضايت اخذشده آگاهانه بوده؟ چطور می شود مطمئن شد؟

در تمامي پژوهش‌هاي زیست پزشكي، چه درماني و چه غيردرماني، پژوهشگر باید تمام اطلاعاتی که می تواند روی تصمیم فرد مورد مطالعه تاثیر بگذارد، صادقانه در اختیار افراد مورد مطالعه قرار دهد.

_ متن ملاحظات اخلاقی که باید به فرد آزمودنی داده شود تا مطمئن شویم که رضایت اخذ شده آگاهانه بوده است؟

پاسخ: اطلاعات کامل باید به صورت متن ملاحظات اخلاقی در اختیار فرد قرار داده شود مثل:

• عنوان و اهداف پژوهش
• کل فرایند پژوهش چقدر طول می کشد
• روش انجام کار با جزییات کامل
• بودجه انجام کار از کجا تامین می شود
• اگر تعارض منافع احتمالي بین مجریان و همکاران و سازمانها و نهادهای دیگر وجود دارد باید ذکر شود
• پژوهشگر از طرف کدام سازمان یا نهاد این کار را اجرا می کند (وابستگی سازمانی)
• باید دقیقا به فرد گفته شود شرکت در این مطالعه چه مزایایی دارد و چه آسیبهایی ممکن است داشته باشد
• باید به فرد مورد مطالعه اطمینان داده شود که رازداری در پژوهش در تمام مراحل پژوهش حفظ خواهد شد

_ نکته مهم در مورد رضایت آگاهانه و آزادانه:

فرد مورد مطالعه بايد بداند که در صورت عدم تمایل هیچ اجباری برای باقی ماندن در مطالعه ندارد و می تواند هر لحظه كه بخواهد از مطالعه خارج شود اما درباره‌ي خطرات و زيان‌هاي بالقوه‌ي ناشي از ترك زودرس پژوهش باید به وی آگاهی کامل داده شود و از وی پشتيباني  شود.

رازداری در پژوهش:

فرد پژوهشگر موظف است با حوصله و دقت کافی به تمامي سؤالات افراد پاسخ دهد و به وی اطمینان دهد که تمام مشخصاتی که می تواند منجر به شناسایی وی شود با حفظ اصل رازداری در پژوهش، نزد مجری طرح محفوظ خواهد ماند و شخص دیگری به این اطلاعات دسترسی نخواهد داشت.

اين موارد بايد در رضايت‌نامه‌ي آگاهانه منعكس شود. همچنین در هنگام نوشتن طرح تحقیقاتی، این موارد باید دقیقا در قسمت ملاحظات اخلاقی در پروپوزال نوشته شود.

_ پژوهشگر بايد از آزادانه بودن رضايت اخذ شده اطمينان حاصل کند. اما چگونه؟

پاسخ: اگر از تهديد، فريب و يا اجبار برای گرفتن رضایت استفاده شود رضايت باطل خواهدبود.

باید به فرد مورد مطالعه فرصت کافي براي مشاوره با سایر افراد مثل اعضاي فاميل يا پزشک خانواده  داده شود.

اگر پژوهشگر از نظر سازماني مقام بالاتري نسبت به فرد آزمودني داشته باشد باید حتما مدارک مستدل برای اینکه چرا این جمعیت انتخاب شده ذکر شود و كميته‌ي اخلاق در پژوهش آن را تأييد کند. در اين موارد یه نفر شخص ثالث و معتمد بايد برای گرفتن رضايت اقدام کند.

_ چه کسی مسئول اخذ رضایت آگاهانه است؟

پاسخ: مسلما مسئولیت مستقیم تمام مراحل پژوهش به طور کامل برعهده پژوهشگر ارشد مطالعه ست. پس خودش هم مسؤول مستقيم ارائه‌ي اطلاعات کافي و به زبان قابل فهم به افراد مورد مطالعه ست و باید اطمينان پیدا کند که فرد اطلاعات ارائه شده را بطور کامل درک کرده و شرکت در مطالعه به صورت آگاهانه و آزادانه بوده است.

حتی اگر بنا به‌دليلي، مثل زياد بودن تعداد آزمودني‌ها، اين مرحله از کار را شخص ديگري انجام می دهد، بازهم پژوهشگر ارشد باید برای انتخاب فردي آگاه و مناسب براي اين کار اقدام کند.

_ در پژوهشهايي که از موادی شامل بافتها و مايعات بدن انسان يا داده هايي استفاده ميشود که هويت افراد معلوم يا قابل ردیابي است، براي جمع آوري، تحليل، ذخيره‎ سازي و/يا استفاده ي مجدد از آنها باید رضايت آگاهانه گرفته شود؟

مواردي که اخذ رضايت غيرممکن باشد يا اعتبار پژوهش خدشه‌دار شود، می توان در صورت تایید و تصويب کميته‌ي اخلاق در پژوهش، از داده‌ها يا مواد بدني ذخيره شده، بدون اخذ رضايت آگاهانه استفاده کرد.

در مواردي كه آگاه كردن فرد مورد مطالعه درباره‌ي جنبه‌اي از پژوهش باعث كاهش اعتبار پژوهش می شود، ضرورت اطلاع‌رساني ناكامل از طرف پژوهشگر بايد توسط كميته‌ي اخلاق تأييد شود و بعد از رفع عامل اين محدوديت، بايد اطلاع‌رساني کامل به آزمودني انجام شود.

_ اگر کسی قبول نکند در پژوهش شرکت کند یا در میانه انجام کار تمایلی به ادامه نداشته باشد چطور؟

پاسخ: عدم قبول شرکت در پژوهش، يا ادامه ندادن به همکاري، نبايد هيچ‌گونه تأثيري بر خدمات درماني که به فرد ارائه می شود، داشته باشد. اين موضوع بايد اکیدا در فرم رضايت آگاهانه، به آزمودني اطلاع داده شود.

_ اگر زمانی که داریم پژوهش را انجام می دهیم تغييري در روش اجراي پژوهش داده شود يا اطلاعات جديدي به دست بیاوریم که احتمال داشته باشد روی تصميم فرد مورد مطالعه برای ادامه شرکت در پژوهش تاثير گذار باشد، باید چکار کنیم؟

بايد موضوع به کميته‌ي اخلاق در پژوهش اطلاع داده شود و سپس در صورت موافقت این کميته با ادامه‌ي کار به روش جدید، این موارد به اطلاع فرد مورد مطالعه رسانده شده و مجددا از وی رضايت آگاهانه گرفته شود.

۷. گروههای آسیب پذیر چه کسانی هستند ؟ چه مواردی باید در انجام پژوهش روی این افراد مدنظر قرار بگیرد؟

پاسخ: افراد يا گروه‌هایی مثل کسانی که ناتوانی ذهني دارند، کودکان، جنين و نوزاد، بيماران اورژانسي، يا زندانيان‌که ممکن است به‌ عنوان آزمودني در پژوهش شرکت کنند، نمی توانند براي دادن رضايت، آگاهي يا آزادي لازم را داشته باشند. اين افراد يا گروه‌ها آسيب‌پذير بوده و بايد مورد حفاظت ويژه قرار بگیرند.

نکته: گروه های آسیب پذیر، به نوعی خط قرمز اخلاق در پژوهش هستند و باید با دقت بسیار زیادی انتخاب شوند.

• گروه‌هاي آسيب‌پذير رو هيچ‌ وقت نبايد بخاطر اینکه در دسترس هستند یا راحت تر می توان از ایشان رضایت گرفت انتخاب کنیم و فقط در صورتي موجه است که هدفش این باشه که مشکلات سلامتی و اولويت‌هاي همان گروه يا جامعه مورد بررسی قرار بگیرد و احتمال سود بردن همان گروه يا جامعه از نتايج آن پژوهش وجود داشته باشد.
• در پژوهش بر روي گروه‌هاي آسيب‌پذير، وظيفه‌ي اخذ رضايت آگاهانه مرتفع نمي‌شود. اگر فرد سرپرست قانوني دارد، پژوهشگر باید علاوه بر اخذ رضايت آگاهانه از سرپرست قانوني، متناسب با ظرفيت خود فرد، از خودش هم رضايت آگاهانه بگیرد. در هر حال، بايد به امتناع اين افراد از شرکت در پژوهش احترام گذاشته شود و هیچ اجباری وجود نداشته باشد.
• اگر در حين اجراي پژوهش، فردی که قبلا دارای ظرفيت بوده، ظرفيت خود را به هر دلیلی از دست بدهد يا آزمودني فاقد ظرفيت، واجد ظرفيت شود، بايد با توجه به تغييراتی که اتفاق افتاده، رضايت آگاهانه براي ادامه‌ي پژوهش از سرپرست قانوني يا خود فرد اخذ شود.

مفهوم رازداری در پژوهش چیست؟

پژوهشگر مسئول رعايت اصل رازداري در پژوهش و حفظ اسرار افراد شرکت کننده ست وباید برای جلوگیری از افشای آنها تدابير مناسبی داشته باشد. همینطور هم باید اطمینان حاصل کند که در طی پژوهش حريم خصوصي آزمودني‌ها حفظ می شود. هر داده یا اطلاعاتی از بیماران به‌دست آمد باید در زمان انتشاربر اساس رضايت آگاهانه منتشر شود نه بیشتر.

اگر در اثر شرکت در پژوهش هر آسيب يا خسارتی به فرد وارد شود باید طبق قوانين مصوب جبران خسارت شود. اين مساله را بايد در زمان طراحي پژوهش ذکرکنیم و مدنظر قرار دهیم. ضمنا نباید از پوشش بيمه‌اي فرد برای جبران خسارت وارده استفاده کنیم.

در پايان پژوهش، افراد شرکت کننده در پژوهش حق دارند از نتايج مطالعه مطلع شوند و بتوانند در صورت سودمند بودن مداخله یا روش درمانی استفاده شده از آن استفاده کنند.

پژوهشگران باید نتايج پژوهش‌هاي خود را صادقانه، دقيق، و کامل منتشر کنند چه منفي چه مثبت. وابستگي  سازماني محققان بايد کاملاً واضح گفته شود و اگر تعارض منافعی وجود دارد باید ذکر شود. منابع تأمين بودجه طرح باید شفاف باشند. پژوهشگرانی که از حمایت مالی سایر سازمانها یا نهادها استفاده می کنند نبايد در هنگام بستن قرارداد، هيچ شرطي را مبني بر حذف يا عدم انتشار يافته‌هاي نامطلوب قبول کنند.

در زمان گزارش نتايج پژوهش، باید حواسمان به حقوق مادي و معنوي تمامي اشخاص مرتبط با پژوهش باشد از جمله خود پژوهشگر و همکاران، افراد شرکت کننده در پژوهش و مؤسسه یا سازمانی که از انجام این پژوهش حمايت کرده اند

اگر هرکدام از مفاد اين راهنما طی انجام پژوهش نقض شد، گزارش‌ها و مقالات حاصله نبايد براي انتشار پذيرفته شوند

روش انجام پژوهش نبايد با ارزش‌هاي اجتماعي، فرهنگي و ديني جامعه مورد بررسی تناقض داشته باشد

بندهای ۳ و ۴ ملاحظات اخلاقی در پروپوزال و پژوهش: “ضرر نرساندن” یا “سود رساندن”

موارد ذکر شده در مورد ملاحظات اخلاقی در پژوهش که در زیر به تفصیل در موردشون صحبت خواهد شد، بیشتر برای این هستند که بدانیم در درجه اول باید پژوهش ما باید سودی به افراد و به ارتقای سلامت افراد شرکت کننده برساند. اگر هم سود ملموسی نمی رساندحداقل ضرری متوجه آنها نکند. به اصطلاح “ما را به خیر شما امیدی نیست، شر نرسان”.

وقتی پژوهش بر روی انسان قابل توجيه است كه منافع بالقوه‌ش براي هر فرد شرکت کننده بيش‌تر از خطرهایش باشد.

سطح آسيبي كه فرد شرکت کننده در معرضش قرار می گیرد نبايد بيش‌تر از میزانی باشد که مردم عادي در زندگي روزمره‌ي با آن مواجهند. مسئولیت اجرای ملاحظات اخلاقی در پژوهش برعهده مجريان طرح و همکاران و باقی شوراهاي ناظر بر امر پژوهش است، از جمله كميته‌ي اخلاق در پژوهش‌.

نباید به بهانه افزایش سرعت یا ساده کردن کار، یا راحتی پژوهشگر یا برای کاهش هزینه ها  يا صرفاً عملي بودن آن، آزمودني را در معرض خطر يا زيان افزوده يا تحميل هر گونه محدوديت اضافي قرار بدهیم.

برای اینکه ضرر و زیان احتمالی ناشی از شرکت در مطالعه به حداقل برسد، باید قبل از شروع پژوهش، اقدامات لازم انجام شودو تا جایی که امکانش هست باید از هرگونه ضرر جانی و مالی و روانی به فرد آزمودنی جلوگیری کنیم. این مساله به خصوص در کارآزمايي هاي باليني دوسوکور كه فرد آزمودني نمیداند در کدوم دسته قرار داره و دارو دریافت می کند یا دارونما مهم است. وظیفه پژوهشگر است که در صورت لزوم و در شرايط اضطراري برای كمك‌ به فرد اقداماتی را تدارك ببيند.

اگر در حين اجراي پژوهش مشخص شود که خطرات شرکت در اين پژوهش براي آزمودنيها بيش از فوايد بالقوه آن است، چه باید کرد؟

پاسخ: صریحا تاکید می شود که آن پژوهش باید بلافاصله متوقف شود.

پژوهشگر باید دقت داشته باشد که طراحي و اجراي پژوهش‌ روي آزمودني انساني، بايد منطبق با اصول علمي پذيرفته شده بر اساس دانش روز و براساس مرور کامل منابع علمي موجود و پژوهش‌هاي قبلي آزمايشگاهي، و در صورت لزوم، حيواني مناسب باشد. نکته مهم دیگه این است که مطالعات حيواني هم بايد با رعايت کامل اصول اخلاقي کار با حيوانات آزمايشگاهي انجام شوند.

در پژوهش‌هاي زیست پزشکي که احتمال آسیب به محيط زيست هست هم رعایت احتياط‌ هاي مطرح برای حفظ محیط زیست لازم است.

نمونه ملاحظات اخلاقی در پروپوزال

برای اینکه بیشتر و به صورت عملی با نحوه نوشتن ملاحظات اخلاقی در پژوهش آشنا شوید در اینجا یک نمونه ملاحظات اخلاقی در پژوهش و پروپوزال را برایتان گذاشته ایم که مربوط به یک طرح مصوب در دانشگاه علوم پزشکی گلستان است.

قبل از شروع انجام کار، مجوز لازم جهت اجرای پژوهش از کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه و مسئولین محیط پژوهش گرفته خواهد شد. در ابتدای شروع طرح پژوهشگر با معرفی خود به افراد مشارکت کننده در مطالعه هدف از اجرای پژوهش را شرح میدهد و رضایت اگاهانه ازتمامی افراد گرفته می شود و اطمینان داده می شود که اطلاعات گردآوری شده از آنها به صورت محرمانه تا پایان مطالعه حفظ خواهد شد. همچنین اگر فردی تمایل به شرکت در این مطالعه نداشته باشد به وی اطمینان داده می شود که عدم شرکت در مطالعه تاثیری رو روند درمانی وی نخواهد داشت.

ملاحظات اخلاقی در پژوهش در هنگام انتشار نتایج مطالعه:

اما موارد دیگری هم برای ملاحظات اخلاقی در پژوهش هستند که در زمان انتشار نتایج مطالعه باید به آنها دقت کنیم و مصادیق بی اخلاقی پژوهشی هستند:

۱- سرقت علمی یا Plagiarism:

استفاده از ایده و نتایج دیگران بدون اسم بردن از ایشان

۲- جعل داده ها یا Fabrication:

محقق داده سازی کند یعنی داده هایی را گزارش دهد که در حقیقت وجود نداشته.

۳- تحریف یا falsification:

پژوهشگر برای توجیه نتایج خود، داده ها را تفسیر به رای کندو هرجور که دلش می خواهد نشان بدهد.

۴- انتشار افزونه یا Salami:

نتایج مطالعه به چندین قسمت تقسیم شده و برای انتشار آنها اقدام می شود بدون اینکه متن و روش کار تغییری داشته باشد

۵- استفاده ازنقل قول از افراد صاحب نام برای دفاع از نظریه خود یا Impersonation

۶- مبادله یا Exchange:

بده و بستان اسامی پژوهشگران در مقالات یکدیگر بدون اینکه نقشی در فرایند پژوهش داشته باشند

۷- معامله یا Deal:

در مقابل دریافت وجه، اسامی دیگران را در مقاله بیاورد.

۸- استفاده از محققان به نام و معروف:

برای معتبر جلوه دادن به مقاله خود از نویسندگان مهمان یا Guest یا Gift یا Ghost استفاده کند

۹- ارسال همزمان مقاله:

ارسال مقاله به چند مجله قبل از دریافت بازخورد از مجلات قبلی.

۱۰- حذف نام همکاران:

حذف نام همکارانی که دارای شرایط نویسندگی هستند از مقاله و یا عدم سپاسگزاری از سازمانها و افرادی که در قسمتی از مقاله مشارکت داشته اند.

۱۱- استناد دهی نادرست:

استناد دهی نادرست به مقالات دیگران یا به صورت مبادله بین پژوهشگران

۱۲- عدم رعایت اصول اخلاق در پژوهش:

شامل کم کاری در گرفتن رضایت آگاهانه، عدم تاییدیه کمیته اخلاق، اجبار در ورود افراد به پژوهش، عدم ثبت کارآزمایی بالینی در سامانه های ثبت معتبر یا ثبت نامناسب یا بعد از شروع کار.

۱۳- عدم تناسب بین حیطه کاری و تخصص فرد

یعنی اینکه فردی که در یک زمینه علمی، تخصص کافی رو ندارد وارد اجرای کار شود در حالی که به درستی از اون حیطه پژوهشی اطلاع ندارد.