مطالعه کوهورت چیست ؟[همراه با مثال برای مطالعه کوهورت]

مطالعه کوهورت چیست ؟کوهورت یعنی چه ؟ انواع مطالعات کوهورت یا همگروهی از مطالعات اپیدمیولوژیک هستند که در علوم پزشکی و سایر حوزه های علمی مورد استفاده قرار میگیرند . طراحی و اجرای cohort study کاری مشکل و پر هزینه ست و نیاز به وقت و نیروی زیادی برای اجرای درست و حصول نتایج قابل قبول دارد. به همین دلیل هست که تعداد مطالعات کوهورت در دنیا نسبتا کمه 🙂

 اما معنی واژه کوهورت چیست ؟ این واژه در روم باستان به یک واحد نظامی متشکل از تعدادی سرباز (تقریبا معادل واژه گردان)، حدود ۴۸۰ (بین ۳۰۰ تا ۶۰۰) نفرو شامل میشد.

لغت کوهورت در انگلیسی به معنای گروهی از افراده که در یک ویژگی خاصی با هم مشترک هستن. مثل متولدین یک سال که میتونن کوهورت تولد رو تشکیل بدن. همونجوری که در بعضی از مطالعات کوهورت از این دسته از افراد برای جمعیت مورد مطالعه استفاده میشه. در این مطلب چند نمونه مثال برای مطالعه کوهورت نیز براتون آوردیم تا بهتر متوجه مطلب بشین.

پیشنهاد میکنیم برای اینکه بیشتر در این مورد بدونین دوره انواع مطالعات پژوهشی در علوم پزشکی رو از سایت واموتهیه کنین.

هدف مطالعه کوهورت چیست ؟

هدف این مطالعه بررسی تاثیر یا نقش یک مواجهه (Exposure) بر روی یک پیامد خاص (outcome) هست. این مطالعه از نظر سطح شواهدی که تولید می کنه در هرم شواهد پزشکی مبتنی بر شواهد (Evidence-Based Medicine) دارای جایگاه ویژه ایه. معنی کوهورت چیست ؟ کوهورت به معنای گروهی از افراد با ویژگی های خاص می باشد . در ادامه مقاله بعد از آشنا شدن با انواع مطالعات کوهورت، چند مثال برای مطالعه کوهورت برای شما شرح میدهیم .

انواع مطالعات کوهورت:

انواع مطالعات کوهورت به دو دسته اصلی تقسیم می شن:

۱- مطالعات کوهورت آینده نگر یا Prospective cohort study:

این نوع مطالعه، وقتی شروع میشه که هنوز هیچ مواجهه و پیامدی رخ نداده

۲- مطالعات کوهورت گذشته نگر یا Retrospective cohort study:

در این نوع مطالعه، بعد از رخ دادن مواجهه و پیامد شروع میشه. به این نوع مطالعه کوهورت، کوهورت تاریخی یا historical هم گفته میشه.

یک نمونه مطالعه کوهورت:

 حال که متوجه شدید مطالعه کوهورت چیست و با انواع مطالعات کوهورت آشنا شدید، با یک نمونه مطالعه کوهورت می توانید این مطلب را بهتر درک کنید . از جمله مطالعات کوهورت معروف دنیا، مطالعه قلب فرامینگهام هست که از ۱۹۴۸ زیر نظر مرکز ملی مطالعات قلب و ریه آمریکا شروع شد. مثالهای دیگه شامل این موارد هستن: مطالعه سلامت پرستاران در آمریکا و کانادا (۱۹۷۶)، مطالعه کوهورت تولد در انگلستان (۱۹۵۸). در ادامه مطلب مثالهای بیشتری براتون میاریم.

مطالعات کوهورت برای چه نوع سوال یا فرضیه ای مناسب هستن؟

مطالعه کوهورت یا Cohort study، برای زمانی مناسبه که مواجهه کمیاب هست و تقدم و تاخر این مواجهه با پیامد ایجاد شده مهمه. آیا مواجهه مورد نظر ما میتونه از عوامل ایجادکننده اون پیامد باشه؟ مطالعه کوهورت جزو مطالعات مشاهده ای قرار می گیره و در زیرگروه مطالعات توصیفی-تحلیلی هست.

چند نکته مهم در مورد انواع مطالعات کوهورت :

۱- مداخله ای روی افراد مورد مطالعه انجام نمیشه

۲- هدف بررسی ارتباط بین مواجهه یا عامل احتمالی موردنظر هست با پیامدی که ایجاد میشه

۳- زمان انجام مطالعه از حال به آینده ست. یعنی افرادی که وارد مطالعه برای یک مدت زمان مشخصی پیگیری یا فالوآپ (follow-up) میشن.

مثال برای مطالعه کوهورت در ایران :

در ایران سابقه مطالعات کوهورت به سال ۱۳۶۶ برمیگرده که اولین مطالعات کوهورت در  استانهای تهران، اصفهان و بعد بطور رسمی در استان گلستان اجرا شد.

مطالعه کوهورت گلستان یا Golestan Cohort Study (GCS)، بزرگترین مطالعه کوهورت خاورمیانه و شمال آفریقاست. از سال ۱۳۷۷ با توجه به شیوع بالای سرطانهای دستگاه گوارش فوقانی (مری و معده) در شمال شرق ایران (استان گلستان) پایه گذاری شد تا طی ۳۰ سال پیگیری به بررسی و شناسایی علل سرطان ها بپردازه.

هدف از این مطالعه کوهورت در ایران، بررسی جمعیتی بیش از ۵۰ هزار نفر بود. طی این مدت عوامل مهم ایجاد سرطان در این منطقه شناسایی و مداخلاتی انجام شد که در سطح منطقه ای ،ملی و بین المللی دستاوردهای علمی خوبی به همراه داشت. در ضمن اجرای این مطالعه بزرگ، توجه محققان به بیماریهای دیگر مزمن واگیر و غیرواگیر هم جلب شد. در نتیجه چندین مطالعه به طور همزمان به اجرا در اومدن. از جمله مطالعه قرص پلی پیل برای پیشگیری از سکته های قلبی و مغزی و کاهش مرگهای زودرس در ایران و قرص سووداک برای درمان قطعی هپاتیت C .

پس از موفقیت مطالعه کوهورت گلستان، تیم تحقیقاتی اقدام به طراحی مطالعه بزرگ آینده نگر مبتنی بر جمعیت با مشارکت دانشگاه های علوم پزشکی کرد. جمعیت ۲۰۰ هزار نفری شامل همه نژادهای ایرانی وارد مطالعه کوهورت پرشین شدن که در حال حاضر در ۲۱ استان کشور راه اندازی شده است .

تفاوت مطالعه مورد شاهدی و مطالعه کوهورت چیست؟

توجه داشته باشین که یک تفاوت اصلی و مهم مطالعه کوهورت با مطالعه مورد شاهدی، تفاوت در جهت انجام یا سیر مطالعه (timeline) مطالعه ست. به این صورت که در مطالعه مورد شاهدی سیر زمانی بررسی ما از حال به سمت گذشته ست. یعنی ما با گروهی از افراد سروکار داریم که پیامد در اونها رخ داده  (گروه مورد) و یک گروه هم داریم که پیامد در اونها اتفاق نیفتاده (گروه شاهد). حالا ازشون در مورد مواجهه با عامل خطر مورد نظر در گذشته میپرسیم یا بررسی می کنیم. پیشنهاد می کنم برای اطلاعات بیشتر مطلب تفاوت مطالعه کوهورت و موردشاهدی را مطالعه کنید .

مطالعه مورد شاهدی یه مشکل اساسی و بزرگ داره. اونم اینه که شاید فرد نتونه به خوبی به خاطر بیاره در گذشته چه اتفاقی افتاده و این باعث خطا در اطلاعات به دست اومده میشه. اما در مطالعه کوهورت به خاطر اینکه مطالعه از زمان حال به سمت آینده اجرا میشه احتمال این نوع خطا از بین میره . از طرف دیگه در مطالعه کوهورت ما میتونیم رابطه علت و معلولی یا به عبارتی Cause and effect رو متوجه بشیم. یعنی بفهمیم که مواجهه موردنظر تا چه اندازه روی پیامد ایجاد شده تاثیرگذار بوده.

مزایای مطالعات کوهورت چیست؟

پس از بررسی سوال مطالعه کوهورت چیست بهتره که با مزایا و معایب آن هم آشنا شویم . این نوع مطالعه به دلیل نوع طراحی که افراد رو به صورت همزمان وارد مطالعه می کنه و پیگیری های منظم افراد، از نظر نتایج بدست اومده بسیار باکیفیته. شواهدی که از مطالعه کوهورت به دست میاد بسیار قابل اعتمادتر از انواع دیگه مطالعات مشاهده ای (توصیفی یا توصیفی تحلیلی) مثل مطالعات مورد شاهدی هست.

چرا؟ چون افراد در زمانی که وارد مطالعه میشن هنوز پیامد یا بیماری موردنظر رو ندارن و از نظر اون فاکتور سالم محسوب میشن. در طی یک مدت زمانی در تعدادی از اونها پیامد بروز می کنه و در تعدادی نه. اونوقت میشه این دو دسته رو از نظر میزان مواجهه ای که با عامل یا عوامل خطر احتمالی داشتن باهم مقایسه کرد.

مطالعه کوهورت قادر به تخمین رابطه علت و معلولی هست و با احتمال بیشتری میشه به پاسخی برای سوال یا فرضیه رسید.

در واقع میشه گفت که مطالعه کوهورت اثربخش ترین نوع مطالعه برای بررسی سیر و محاسبه بار بیماری هاست. همینطور با کمک به پیشگیری، تشخیص و درمان زودهنگام بیماریها به خصوص بیماریهای غیرواگیر مثل سرطانها از تحمیل هزینه های درمانی بعدی به سیستم درمانی کم می کنه.

معایب مطالعات کوهورت چیست؟

۱- مطالعه کوهورت از نظر هزینه و بودجه لازم جزو گرونترین و سنگین تر مطالعات هست. در مجموع در کل دنیا تعداد مطالعات کوهورتی که انجام شده یا در حال انجامه خیلی زیاد نیست.

۲- معمولا حجم نمونه زیادی برای اجرای یک مطالعه کوهورت مورد نیازه. بنابراین برای پیگیری افراد موردمطالعه باید پرسنل آموزش دیده و باتجربه، پیگیر و متعهد به اندازه کافی در اجرای طرح همکاری کنن.

۳- در طی فالوآپ (follow up) ممکنه از تعداد اولیه ای که وارد مطالعه شدن کاسته بشه. به اصطلاح افراد loss to follow-up بشن یعنی نشه دیگه پیگیریشون کرد و به این ترتیب تعدادی از افراد کم میشن. دلایلی مثل کوچ، مهاجرت، تصادفات، آسیبها و بیماریهایی غیر از پیامد موردنظر، کهولت سن و امثالهم در این مساله دخیل هستن. یا ممکنه افراد دیگه دلشون نخواد توی این مطالعه باشن و دائم مورد پیگیری قرار بگیرن و از مطالعه خارج بشن. اینها جزو محدودیتهای مطالعه کوهورت هست و از جمله مشکلاتی هست که این مطالعه به دلیل طولانی بودن زمان انجامش باهاش مواجه میشه.

از سابقه تاریخی مطالعات کوهورت در دنیا و در ایران چی می دونیم؟

انواع مطالعات کوهورت از ۶۰ سال پیش در آمریکا و انگلستان و سایر کشورهای اروپایی شکل گرفت. مطالعات کوهورت بعد از ۳۰ سال پیگیری تونستن کمک بزرگ و چشمگیری به تقویت و پی ریزی پزشکی مبتنی بر شواهد (Evidence-Based Medicine) در سرتاسر دنیا بکنن.

اما یک نکته مهم و قلب طراحی یک مطالعه کوهورت چگونگی انتخاب افراده.

انتخاب افراد در مطالعه همگروهی چگونه است؟

قبل از انتخاب افراد در مطالعه کوهورت یا همگروهی،اول لازمه در مورد مواجهه موردنظر به یک تعریف دقیق و مشخص برسیم. همینطور نوع پیامدی که مدنظر هست هم باید در ابتدای طراحی مطالعه به خوبی تعیین بشه. بیایین با یک مثال از مطالعه کوهورت گلستان موضوع رو بیشتر باز کنیم تا خوب متوجه بشین منظور از مواجهه و پیامد چیه؟

هدف اولیه مطالعه کوهورت گلستان، بررسی تاثیر مواجهه با چای داغ در بروز سرطان مری در افراد این منطقه بود. برای این کار باید افرادی وارد مطالعه می شدند که در ابتدای مطالعه سرطان مری نداشته باشن. پس با یک معاینه کامل و در صورت لزوم اندوسکوپی و آزمایشات لازم دیگه باید وجود پیامد در ابتدای ورود به مطالعه رد میشد. بعد برای ورود افراد به مطالعه یکسری آزمایشات اولیه گرفته میشد. پرسشنامه های تغذیه ای و عادات غذایی از جمله دمای چای مصرفی روزانه شون هم ثبت میشد.

بعد همه افراد هرسال با تماس تلفنی و پیگیری علائم مربوطه فالوآپ میشدن .به محض مشاهده علائم مربوط و مشکوک به سرطان مری، فرد مورد بررسی دقیقتر و در صورت امکان درمان قرار می گرفت (رخ دادن پیامد). تفاوت بین پارامترهای تغذیه ای، عادات غذایی و رفتاری (از جمله دمای چای مصرفی) افرادی که طی فالوآپ مبتلا به سرطان مری شده بودند با سایر افراد مقایسه میشدن.

نتایجی که بدست اومد شگفت انگیز بود: نوشیدن چای داغ واقعا به طور معنی داری در ابتلا به سرطان مری تاثیر داشت. این یکی از دستاوردهای مهم و ارزشمندی بود که در طی این مطالعه بدست اومد. انتشار نتایج و اطلاع رسانی های گسترده بعدی، باعث شد آگاهی افراد در مورد این عادت غذایی نادرست بیشتر بشه.

نکته آخر در مورد انواع مطالعات کوهورت:

مطالعه کوهورت چیست ؟ مطالعه کوهورت یک مطالعه بزرگ، پر هزینه، مشکل و طولانیه. برنامه ریزی برای اجرای مطالعات کوهورت، نیاز به یک کار تیمی بزرگ و منسجم داره. اما نتایجی که ازش به دست میاد بسیار ارزشمند و با کیفیته و میتونه در برنامه ریزیهای نظام سلامت بسیار مثمرثمر باشه.

سوالات متداول