مطالعه مورد شاهدی چیست؟ [سریع، آسان، ارزان]

مطالعه مورد شاهدی چیست؟ مطالعات مورد شاهدی یا کیس کنترل زیر مجموعه مطالعات مشاهده ایست. ازمطالعات مورد شاهدی برای شناسایی و ارزیابی عوامل تاثیرگذار بر یک بیماری و یا وضعیت خاص استفاده می شود. در این مطالعه به صورت گذشته نگر مواجهه با عوامل خطر بین دو گروه از افراد با پیامدهای مختلف بررسی می شود. این افراد که تحت نام گروه مورد (کیس) و شاهد (کنترل) نامیده می شوند در گذشته با عامل خطر احتمالی مواجهه داشته یا نداشته اند.

در حال حاضر یا در این دو گروه پیامد رخ داده یا نداده است. گروه مورد یا کیس گروهیست که پیامد در آن رخ داده است. در مقابل گروه کنترل یا شاهد گروهیست که پیامد را ندارد. اما اینکه هرکدام از آنها با عامل خطر احتمالی، مواجهه داشته اند یا خیر مورد بررسی قرار می گیرد.

در واقع در مطالعه کیس کنترل فرضیه هایی به آزمون گذاشته می شوند. فرضیه ها شامل رابطه میان عوامل خطر و بروز پیامد مورد بحث هستند. این رابطه را می توان از نوع رابطه میان علت و معلول دانست. اما شواهد بدست آمده از مطالعات مورد شاهدی در سطح خیلی بالایی قرار ندارد.

برای اینکه بهتر متوجه شوید مطالعه مورد شاهدی چیست، پیشنهاد می کنیم دوره آفلاین انواع مطالعات پژوهشی در علوم پزشکی را از وامو تهیه کنید.

مثال برای case control study :

 برای مثال بررسی رابطه استعمال دخانیات با افزایش خطر بروز سرطان های ریوی می تواند یک مثال برای مطالعات کیس کنترل باشد. در این مطالعه دو گروه از افراد از جمعیتی مشابه بررسی می شوند. گروه مورد آن متشکل از افراد مبتلا به سرطان ریه و گروه شاهد از اشخاص سالم می باشند. سپس در هر دو گروه بصورت گذشته نگر میزان مصرف سیگار تعیین می گردد.

پس از بررسی، نتایج نشان می دهد که مصرف سیگار در گروه مورد به شکل معناداری بالاتر از گروه شاهد بوده است. از همین رو می توان سیگار را به عنوان یک عامل خطر در بروز سرطان های ریوی به حساب آورد. همانطور که در این مثال مشخص است تنها با مشاهده سیر پدیده ها در تعدادی از وقایع می توان روابطی را استنتاج نمود. اما این روابط را نمی توان یک رابطه علی کامل به حساب آورد زیرا محدود به چند نمونه بوده نه تمام نمونه ها. به همین سبب نتایج حاصل از مطالعات مورد شاهدی، تنها تقریب و تخمین هایی از روابط احتمالی میان پدیده هاست. این تخمینها می تواند با انجام مطالعات و فراهم شدن شواهد بیشتر به واقعیت نزدیک و نزدیکتر گردد.

منظور از مورد و شاهد در مطالعه کیس کنترل چیست؟

به طور کلی در این مطالعه دو گروه از افراد شرکت می کنند:

۱-گروه دارای وضعیت طبی مورد نظر: گروه مورد یا کیس

۲-گروه فاقد آن پیامد: گروه شاهد یا کنترل

برای انتخاب این افراد در ابتدای امر جمعیتی را که دارای پتانسیل شرکت در این مطالعه باشند انتخاب میکنند. سپس براساس شواهد پیشین و به کمک آزمون های آماری حجم نمونه موردنیاز در هر گروه مشخص می گردد.

در مرحله بعد بر مبنای معیارهای ورود تعدادی از جمعیت مذکور جهت شرکت در مطالعه دعوت میگردند. تعداد افراد در هر گروه نباید از تخمین آماری زده شده کمتر باشد اما تعداد بیشترمنعی ندارد.

انواع مطالعات کیس کنترل :

مطالعات مورد شاهدی انواع خاصی ندارد. تنها تفاوتی که در آنها وجود دارد، نسبت جمعیت گروه شاهد یا کنترل به گروه مورد یا کیس است. این نسبت نباید بیش از پنج برابر گروه مورد یا کیس باشد چرا که منجر به سوگیری های آماری در آینده خواهد شد.

همسان سازی بین دو گروه در مطالعات کیس کنترل چیست و چگونه انجام می گیرد؟

 اصل مهمی که در تشکیل گروه های مطالعه در مطالعه مورد شاهدی چیست؟ دو گروه مورد و شاهد یا کیس و کنترل، از بابت ویژگی های جمعیتی و طبی ای که مورد هدف مطالعه نیست همسان سازی شوند. برای مثال از لحاظ میانگین و طیف سنی و جنسی  با یکدیگر شباهت داشته باشند و اختلاف معناداری میان آنان وجود نداشته باشد. هرگونه اختلاف در این ویژگی ها، ارزش معناداری یافته ها را کاهش داده و نتایج مطالعه را مخدوش می کند.

روش اجرای طرح در مطالعه مورد شاهدی به چه صورتیست؟

پس از تعیین گروه ها و همسان سازی آنان سپس اطلاعات لازم توسط پژوهشگران از شرکت کنندگان جمع آوری میگردد. این جمع آوری اطلاعات میتواند شامل مصاحبه، پرسشنامه، معاینه، نمونه گیری و مواردی از این دست باشد. اغلب در مطالعات مورد شاهدی ترکیبی از تمام این روش های جمع آوری اطلاعات مورد استفاده واقع میشود. مثلا با استفاده از پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک جمع آوری می شود. با مصاحبه و معاینه وضعیت طبی سنجیده شده و با تست های آزمایشگاهی فاکتورهای مدنظر ارزیابی میگردند.

پس از جمع آوری اطلاعات لازم، ورود داده ها صورت میگیرد. پژوهشگر در این مرحله اطلاعات بدست آمده را جهت تجزیه و تحلیل آماری وارد نرم افزارهایی نظیر اکسل، SPSS، STATA و موارد مشابه مینماید. سپس با مشورت متخصص آمار زیستی، داده های وارد شده از جهت آماری مورد ارزیابی قرار میگیرند.

گروه شاهد یا کنترل: قلب مطالعه مورد شاهدی

گروه شاهد در یک مطالعه case control باید نمایانگر جمعیتی باشند که در معرض خطر تبدیل شدن به افراد کیس یا مورد می باشند. از همین رو این افراد باید از همان جمعیتی انتخاب شوند که افراد مورد از آن انتخاب گردیده اند. بنابراین می توان متوجه شد که افراد گروه شاهد الزاما از جمعیت سالم و تندرست انتخاب نشده و می توان آنها را از افراد بیمار نیز انتخاب نمود.

همانطور که پیش از این بیان شد میتوان تعداد افراد بیشتری را در گروه کنترل وارد نمود. مزیت حضور افراد بیشتر در این گروه افزایش توان مطالعه می باشد که می تواند در نهایت نتایج قابل اتکا تری را تولید نماید.

هشدار: خطر سوگیری وجود دارد

سوگیری یا خطا (bias) در مطالعه مورد شاهدی چیست؟ مطالعه مورد شاهدی یک مطالعه گذشته نگر بوده بنابراین امکان بروز سوگیریهایی در آن وجود دارد. سوگیری مشهوری که در مطالعه کیس کنترل وجود دارد سوگیری به خاطر آوردن یا خطای یادآوری ( Recall bias) است. در حین جمع آوری اطلاعات از افراد ممکن است شخص در به خاطر آوردن موارد اشتباه نماید و یا موارد لازم را فراموش کرده باشد. از همین رو داده های بدست آمده از صحت لازم برخودار نیست.

 سوگیری دیگری که در مطالعات کیس کنترل وجود دارد، سوگیری در انتخاب است (Selection bias). یعنی انتخاب نامناسب افراد برای گروه کنترل یا گروه کیس. نوع دیگر این سوگیری میتواند در جمع آوری اطلاعات (Information bias) توسط مصاحبه گر یا پرسشگر به وقوع بپیوندد. بطور کلی مطالعه کیس کنترل همچون دیگر مطالعات مشاهده ای و گذشته نگر دارای سوگیریهایی می باشد. اما راه حل هایی برای کاهش این نوع خطاها وجود دارد که به صحت داده های جمع آوری شده اضافه می کند.

در یک مطالعه کیس کنترل به چه مواردی از نظر اخلاق در پژوهش باید توجه کرد؟

در یک مطالعه مورد شاهدی موارد اخلاقی مهمی وجود دارد که باید مدنظرپژوهشگران باشد.

۱-مطالعه نباید برای افراد شرکت کننده زیان بار بوده و تا حد امکان برای آنان سود رسان باشد (اصل سود رساندن و عدم اضرار).

۲- افراد شرکت کننده در مطالعه باید با رضایت آگاهانه و آزادانه وارد مطالعه گردند. محقق موظف است برای تمامی افراد شرکت کننده، جزییات مطالعه و سود و زیان احتمالی آن را توضیح دهد. سپس رضایت شفاهی و کتبی از افراد اخذ گردد.

۳-عدم شرکت در مطالعه نباید موجب هیچ نوع آسیب و یا اختلال در دریافت خدمات توسط افراد گردد.

۴-تمام اطلاعات بیماران باید به صورت محرمانه و کدبندی شده باقی بماند. شرایط افشای آن پوشیده نگه داشته شود و فقط در راستای اهداف پژوهشی مورد استفاده واقع شود.

۵-اگر فردی در حین مطالعه، از ادامه منصرف شد باید شرایط خروج وی از مطالعه فراهم شود بدون آن که برای وی زیانی داشته باشد.

در این مطالعه نیز مانند دیگر مطالعات حوزه پژوهش های زیست پزشکی، بایدتا حد امکان به اراده و خودمختاری فرد اولویت بدهیم. محقق باید از هرگونه اعمال فشار بر افراد برای شرکت در مطالعه خودداری نماید.

برای اینکه بیشتر در این مورد بدانید به مطلب ملاحظات اخلاقی در پژوهش در بلاگ وامو مراجعه نمایید.

مزایای مطالعه مورد شاهدی چیست؟ راه حلی مناسب برای عنوان طرحها و پایان نامه های دانشجویی

از مهمترین نکات قوت مطالعه مورد شاهدی هزینه کم اجرایی آن در مقایسه با مطالعاتی نظیر کوهورت می باشد. همچنین در این مطالعه نیاز به تعداد زیاد کادر اجرایی پروژه نبوده و مجموعه ای کوچک از اشخاص نیز برای انجام آن کافی می باشند. از لحاظ مدت زمان انجام مطالعه نیز مطالعه مورد شاهدی در بازه ای کوتاه تر قابل پیاده سازی می باشد. بطور خلاصه نقاط قوت این مطالعه شامل هزینه کمتر، زمان کوتاه تر، تیم کوچک تر و اجرای آسان تر می باشد. از همین رو این مطالعه قابلیت اجرایی بالاتری داشته و به صورت شایع توسط پژوهشگران این حوزه مورد انجام واقع می گردد.

معایب مطالعه مورد شاهدی چیست؟

از جمله نقاط ضعف مطالعه مورد شاهدی می توان به بروز انواع سوگیری ها و مخدوش شدگی ها اشاره نمود. بعلاوه سطح شواهد بدست آمده در این مطالعه نیز از توان کمتری نسبت به مطالعاتی نظیر مطالعه کوهورت برخوردار است.

با وجود نقاط ضعف ذکر شده، مطالعه مورد شاهدی جز مهمترین نوع پروژه های تحقیقاتی بوده که در جمع آوری شواهد اولیه نقش بسزایی دارد. همچنین به دلیل سهولت اجرایی، این نوع مطالعه می تواند انتخاب خوبی برای دانشجویان علاقه مند به پژوهش باشد. همچنین از آنجا که این مطالعه زود بازده محسوب می شود، دانشجویان می توانند از آن به عنوان تز دکترای خود بهره مند گردند.

آیا برای نگارش مقاله مربوط به case control study، دستورالعمل یا گایدلاین خاصی وجود دارد؟

برای گزارش دهی مطالعات مشاهده ای نظیر مطالعه مورد شاهدی ازگایدلاین بین المللیSTrengthening the Reporting of OBservational studies in Epidemiology یا STROBE استفاده می شود. این گایدلاین تنها برای استاندارد سازی شیوه نگارش مقالات بوده و حداقل موارد الزامی در هر بخش مطالعه را بررسی می کند. رعایت موارد مذکور در چک لیست این گایدلاین می تواند به افزایش کیفیت سطح مقاله و پذیرش آن در ژورنال های معتبر بیانجامد.

تفاوت مطالعه مورد شاهدی و مطالعه کوهورت:

مطالعه موردشاهدی به لحاظ ارزش شواهد بدست آمده از یک مطالعه اپیدمیولوژی، نسبت به مطالعه کوهورت در درجه پایین تری قرار دارد. در هر دو نوع مطالعه هدف اصلی ارزیابی روابط علی میباشد.

در مطالعه کوهورت رابطه میان مواجهه با عوامل خطر و بروز بیماری در طول زمان و به صورت آینده نگر بررسی می شود. اما مطالعات کیس کنترل، رابطه علی با بررسی اختلافات دو گروه و ارتباط آن با فراوانی پیامد به صورت گذشته نگر بررسی می شود. بنابراین مطالعات کوهورت شواهد قابل اتکاتری فراهم می کنند.

به بیان دیگر مطالعه کوهورت مواجهه با عوامل خطر تا رسیدن به پیامد آن را در آینده بررسی می کند. اما در مطالعه مورد شاهدی، پیامد به وقوع پیوسته و مواجهه با عامل خطر در گذشته بررسی میگردد. برای اطلاعات بیشتر در مورد تفاوت مطالعه کوهورت و مورد شاهدی این مطلب را مطالعه کنید .

برای اینکه بیشتر در مورد مطالعه کوهورت بدانید می توانید مطلب مطالعه کوهورت چیست را از بلاگ وامو بخوانید.

سوالات متداول :